1e zondag van de advent: Jesaja 2,1-5; Matteüs 24,37-44

De afgelopen zondagen hebben wij het een paar keer in ons slotlied gezongen: ‘Daar kennen ze de route van de vrede, daar is een nieuwe aarde neergedaald’. Het klinkt met blijdschap op als mensen naar Jeruzalem gaan waar de wijsheid woont.

Daarover gaan ook de woorden van het visioen van Jesaja dat wij vandaag mogen horen. Er wordt het verlangen in uitgedrukt naar een God die ons de goede levensweg zal wijzen waarover wij kunnen gaan om toekomst te vinden. Die goede woorden, die wegwijzer, ontvangen wij in de Wet van Mozes, dat goede boek met alle verhalen die ons leren hoe God met mensen omgaat en hoe wij met elkaar kunnen leven in deze wereld.

Het geheim van al die woorden en verhalen is dat je die niet met je verstand moet aanhoren, want dan kunnen ze verdwijnen in de woordenvloed waarmee wij alle dagen overspoeld worden.

Nee, de woorden van de Wet moeten gezongen worden want dan ontstaat de ‘Vreugde om de Wet’ als een kostbaar boek dat ons leven richting geeft.
Zingen is meer dan een kwestie van schoonheid, zingen is een verhevigde manier van spreken. In mensen die zingen komt er een verbinding tot stand tussen hoofd en hart, in hen ontwaakt een voelbaar verlangen naar een ander leven, zoals wij gezongen hebben.

In het huis van de liturgie komen wij in Jeruzalem aan, toeven wij een uur op de berg van God. Hij wordt de ‘God van Jakob’ genoemd, want wij kunnen alleen aangeraakt en geroerd worden door een God die zijn Naam aan mensen verbonden heeft, een God die met mensen omgaat.
Waar wij zingenderwijze de woorden over God en mensen door ons heen laten gaan, doorbreken wij de dodende cirkelgang van de

27 november, Henk Jongerius OP

vanzelfsprekendheden zoals die aangeduid worden in de woorden van Jezus in het evangelie van vandaag.

Waar alles vanzelfsprekend is en de verwondering niet meer in ons woont, zullen wij door de vloed overweldigd worden en levend dood zijn, mensen zonder hoop, verlangen en visioen.

Maar waar wij ons in de liturgie de woorden van God te binnen zingen en zodoende ons hart geraakt wordt, zal het visioen van een goede wereld en mensen in vrede opnieuw in ons ontwaken.

In de jonge kerk leefde de verwachting van de wederkomst van de Heer in het einde va de tijd, maar in de dagen van de Advent oefenen wij ons in de verwachting van zijn komst, hier en nu.

Waar wij ons opnieuw openen voor zijn woorden en daden, zullen wij mensen worden die niet langer sterven en ongelukkig zijn maar aangeraakt worden door een mens die de Naam van de Levende in zijn hart draagt en die in zijn leven ons de echte levensweg getoond heeft. Hij heeft ons leven in al zijn donkerheid en uitzichtloosheid gedeeld maar als zoon van de Thora vastgehouden aan de roep die van eeuwigheid tot ons klinkt: ‘mens, waar ben je en waar is je zus, je broer’.

In die paar woorden wordt het visioen en het verlangen bewaard en worden wij meegevoerd op zijn weg die ons in de nacht van onze wereld aan elkaar verbindt. Zo wordt liturgie een plaats waar de oude woorden ons uiteindelijk leren om lief te hebben en wij weten het: ieder die liefheeft kent God, want de Levende is liefde!
Komt, laat ons dan zingen en wandelen in dat vriendelijk licht!Naar boven

2e zondag van de advent:
Jesaja 11, 1-10; Psalm 72; Matheus 3,1-12

We zingen het elk jaar in de Adventstijd; “Verlos ons Heer later er vrede komen”. Het is dé melodie van de advent. Telkens weer zingen we ons verlangen uit naar leven, naar shalom. Het is niet moeilijk om de duisterheid van deze tijd aan te wijzen. Vóór alles de oorlog in Oekraïne , slachtoffers, doden , mensen op de vlucht, verstoken van de meest basale levensvoorwaarden. Daarnaast de onvrede en onzekerheid in onze eigen omgeving, met zijn crises van klimaat, energie en niet te vergeten de onvrede in ons eigen situatie, onze persoonlijke duisternis. In deze donkere tijden van onrecht, van hulpeloosheid, van onverschilligheid is het des te meer een vreugde om uit te kijken naar lichtpuntjes. En wat een vreugde als je het geven wordt. Een zo’n moment mocht ik afgelopen week ervaren. We waren op bezoek bij onze dochter. Haar kinderen waren druk met het maken van een surprise voor Sinterklaas . Als opa mocht ik even kijken. Wat een plezier straalde er van onze kleindochter , Kijk eens wat ik gemaakt heb. In tijden van oorlog en crisis, van donkere dagen een moment van ontwapenende vreugde. Het ritueel van het sinterklaas feest biedt ruimte voor creativiteit en plezier. Kom kijken! De lezingen van vandaag nodigen ons ook uit om goed te kijken en van daaruit te handelen.

Jesaja opent vandaag met “Een twijg ontspruit aan de stam van Jesse”. Bij mij roept dit zinnetje een beeld op van een oude boomstronk, waar een groene twijg uit komt, nieuw leven. En ik moet dan al snel denken aan nieuwe initiatieven in kerk en samenleving. Zoals bijvoorbeeld het synodale project vanuit Rome, waar we samen kijken naar de toekomst van kerk en samenleving. Maar ook in het kleine waar de buurvrouw zorg draagt voor de kinderen als hun moeder ziek is . Of al die jonge mensen die keuzes maken en nieuwe stappen durven te zetten in hun leven, op het gebied van klimaat, maar ook als religieus, zoals onlangs zuster Nadia Kroon die haar tijdelijke geloften aflegde .

Een twijg ontspruit aan de oude stam. Vermolmd hout het deugt nergens meer voor dan verbrand te worden in de oven, Maar nee het is de voedingsbodem voor het nieuwe voortgaande leven. Het is dit beeld dat Jesaja gebruikt om iets duidelijk te maken, de duisternis heeft niet het laatste woord, ze wordt verjaagd. Wat dood leek, blijkt te leven. Een moment van omvorming, van opstanding ook. In deze zin mogen we ook de oproep van Johannes verstaan. ‘Bekeert u,’ keer om, ga met andere ogen kijken. Het leven gaat door en dit nieuwe leven wordt gekenmerkt door de Geest die het ademt. Letterlijk staat er, ‘De geest van de Heer zal op hem rusten”. En dan komt er een stroom van eigenschappen: wijsheid

4 december 2022, Jos Oostrik

en inzicht, verstand en kennis van zaken, eerbied voor de Heer. Hij gaat niet in op geruchten, velt een rechtvaardig oordeel, gerechtigheid draagt hij als een gordel om zijn heupen. Wat mijzelf zeer aanspreekt in deze opsomming is de eerbied voor de Heer. Dit leven van een jonge twijg ademt de eerbied voor de Heer. De jonge twijg verrast en is op zijn beurt ontwapenend. In dit beeld wordt samengebracht waar het in een mensenleven om gaat, recht doen, het leven eerbiedigen. Nieuw leven kan pas ontstaan als er recht wordt gedaan.

Wij zijn op weg naar Kerstmis het feest van de geboorte van Jezus, de mensenwording van God., De verhalen van vandaag nodigen ons uit om op onze beurt iets waar te maken van die Geest van God, handen en voeten geven aan gerechtigheid. Johannes noemt het vrucht dragen. Het is doen wat gedaan moet worden . Wat dat precies is, daarover kun je twisten en van mening verschillen, maar ieder van ons kan een stap zetten van verbroedering , van eerste hulp, van aandacht geven.

Johannes wijst ons nog op een andere valkuil. Hij verwijt de Farizeeën en Sadduceeën die bij hem komen dat ze zich beroepen op Abraham, op iemand uit het verleden, maar Johannes zegt met even zoveel woorden, Het gaat er niet om dat je Abraham bent, want dat ben je niet, het gaat erom dat je jezelf bent dat jij laat zien dat je eerbied hebt voor de Heer en doet wat gedaan moet worden.

De afgelopen week kreeg de Israëlische schrijver David Grossman, de Erasmusprijs uitgereikt, In zijn dankwoord ging hij in op de vraag hoe je met je vijand omgaat, en zijn antwoord was, probeer te verstaan wat de vijand zegt en neem dat serieus, probeer te denken wat hem bezield, en hij gebruikte als voorbeeld Etty Hillesum, een Joodse vrouw die in de Tweede wereldoorlog ,ondanks alle vernietiging in de kampen, toch blijft geloven en zoekt naar licht in de duisternis. Zij zegt van zichzelf: ik ben het denkende hart van de barak. Voor Grossman is dit het motto om over vijandschap en vrijheid na te denken. Etty Hillesum en David Grossman zijn voorbeelden van mensen die de Geest zichtbaar maakten en maken

Moge het ons geven zijn op onze beurt ons in te zetten voor elkaar, dat we luisteren, kijken naar de ander, opdat wij op onze beurt iets van dat Goddelijk licht mogen doorgeven. Want dat twijgje weerloos en ontdaan heeft een naam: Emmanuel God met ons. Laten we samen vieren al die momenten dat God mens wordt in onze wereld, niet alleen bij dat kind in de kribbe, maar telkens als wij licht zijn en getuigen van de Geest Moge het ons geven zijn.Naar boven

3e zondag van de advent:
Jesaja 35:1-10; Mattheüs 11:2-11

Het visioen dat wij hoorden uit de mond van de profeet Jesaja is bijna te mooi om waar te zijn! Geschreven in de tijd dat het volk van Israël in ballingschap verkeerde, heeft het moed en hoop gege-ven aan veel mensen en je zou wensen dat het uitgeroepen en ver-kondigd zou worden aan al die mensen die op dit moment in Oekra-ine en zoveel andere landen gebukt gaan onder het geweld en de terreur die er heersen.

Is het een droombeeld, een utopie die prachtig is om te horen maar toch nooit werkelijkheid zal worden? Visioenen en profetieën in de Bijbel verwoorden het diep gewortelde verlangen dat in alle mensen verborgen leeft en waarvan we heel goed weten dat het daarom eigenlijk gaat. Wij zijn niet geboren om te leven in verdriet, ver-deeldheid, oorlog en onderdrukking maar om als vrije mensen on-bevreesd en hoopvol met elkaar om te gaan. Onze wereld is niet bedoeld om een woestenij te zijn waar mensen elkaar naar het le-ven staan, maar om een plaats te zijn waar wij elkaar ruimte geven om te kunnen bestaan in goede en kwade dagen.

Het is goed dat wij zo’n visioen opnieuw horen in de tijd van de Ad-vent. Het is bij uitstek de periode in het jaar dat ons hartsverlangen weer in ons wakker wordt en nieuwe kracht geeft aan ons leven. Als wij horen dat hierin de heerlijkheid van God zich aan ons toont, dan kan het niets anders betekenen dan dat waar knikkende knieën weer kracht krijgen, blinde ogen weer open gaan en dove oren weer gaan horen aan het licht komt waartoe de schepping bedoeld is. Over die wereld klinkt vanaf het begin het woord ‘en God ziet dat het goed is’. Zo is onze wereld bedoeld! Het zijn profeten die ons die oude woorden in herinnering brengen en zo nieuwe hoop wek-ken  in ons. Maar waar horen wij die mensen, waar kunnen wij ze vinden?

11 december 2022, Henk Jongerius OP

Het zijn geen mensen die in mooie kleren gekleed gaan en verblij-ven in de paleizen van de groten der aarde. Het zijn mensen zoals de profeet Johannes de voorloper die leefde in de woestijn. Profeten staan op midden in onze verdeelde en door geweld geteisterde wereld. Zij zijn onaanzienlijk, eigenlijk zijn ze alleen een stem. Zij roepen ons op om te kijken naar die rabbi uit Nazareth, van wie Johan-nes getuigde dat hij niet waardig was de riem van zijn sandalen los te maken.

Als hij vraagt of het Jezus is die komen moet, antwoordt Jezus hem met de woorden uit de profetie van Jesaja. Door zijn toedoen gaan onze dove oren open en zien wij weer een weg om te gaan en de kleinste mens in Gods koninkrijk is groter dan Johannes!

Soms gaat in kinderen, het visioen open van dat leven in Gods licht. Het zijn de kleinen die onbevreesd en kwetsbaar andere mensen laten zien waar het werkelijk om gaat. Zij verstaan de kunst om het oude visioen in ons wakker te roepen dat wij geroepen zijn tot har-monie, samenhang en vreugde in elkaar.

Maar ook in andere mensen wenkt ons dat visioen: ik zie de vrou-wen en mannen in Oekraïne voor me die, ondanks bombardementen en het verlies van huis en haard, toch blijven geloven in een nieuwe wereld.
Ik zie mensen voor me die ondanks alle negatieve berichten en sig-nalen uit de wereldkerk, toch blijven geloven in de kracht van het evangelie, in de Stem die ons allen blijft roepen ‘waar ben je’ en ‘waar is je broer, je zus?’ Moge die stem bewaard blijven in ons hart want zij is het onderpand van een goede wereld, van de steppe die zal bloeien en de dode die hoort dat hij zal leven. Zo moge de schepping goed worden.Naar boven

4de zondag van de advent:
Jesaja 7,10-14; Mattheüs 1, 18-24

De evangelist Mattheüs heeft veel van de verbeeldingskracht van Jezus opgetekend. Hij sprak in gelijkenissen, in parabels tot de mensen. Zonder beelden sprak hij niet tot hen. (Mt.13, 34) Het maakte indruk op de mensen. Zij stonden verbaasd! Is dat niet de zoon van de timmerman? Zijn moeder heet toch Maria? (Mt.13,55-56)
Jezus heeft het niet van een vreemde. Ook Jozef is een man van de verbeelding Een man van dromen. Wij kennen allemaal wel de verhalen van zijn naamgenoot uit het Oude Testament. De dromen van Jozef over de vette en magere koeien; Jozef de uitlegger van dromen van anderen, van de schenker en de bakker van de farao.Mattheüs verhaalt óók over de dromen van Jozef, de man van Maria. Jozef heeft drie dromen en vandaag hoorden wij over de eerste droom. In het verdere verloop van het verhaal wordt Jozef in een droom opgeroepen naar Egypte te vluchten en weer later om terug te keren naar het land Israël. De opbouw van Jozefs dromen laat weinig ruimte voor misverstanden. De afzender is van de hoogste autoriteit en de opdrachten zijn dwingend.
De evangelist Mattheüs laat daar geen enkel misverstand over bestaan. Zo wordt de verbeelding van Jesaja te hulp geroepen om de betekenis van wat te gebeuren staat te onderstrepen: ‘De jonge vrouw zal ontvangen en een zoon baren en zij zal hem noemen Emmanuel, God met ons’. Een tekst die veel oproept. Mattheüs maakt graag gebruik van de Schriften die hem vooraf gingen. In het evangelie van deze zondag wordt over Jozef gesproken als zoon van David. Iemand uit het huis van David. Het is de nieuwe Jozef. Daarmee legt Mattheüs een direct verband tussen vader en zoon. Jezus heeft het niet van een vreemde. In de allereerste zin van zijn evangelie beschrijft Matteüs Jezus als de Messias, de gezalfde, Zoon van David. Het is de hoofdgedachte van het evangelie van Matteüs en tegelijk de samenvatting ervan. Later zal Paulus het evangelie nog eens op eigen wijze bondig samenvatten wanneer hij spreekt over Jezus: ‘naar het vlees geboren uit het geslacht van David, naar de heilige Geest aangewezen als Zoon van God’.

Hoe stellen wij ons Jozef voor? Jozef een man van verbeelding. Welk beeld hebben wij van Jozef? Is het een beeldje van de soms sullige, bebaarde en wat kromgebogen maar niettemin vrome oude man die in veel kerststallen figureert? Het zijn natuurlijk allemaal maar beelden.
Iemand die op het intiemste niveau van de verhouding tussen man en vrouw afziet van seksueel contact zoals dat in de traditie wel wordt beleden? Een Jozefshuwelijk dus, zoals we dat in ons taalgebruik benoemen? Hij was volgens de joodse wet Maria’s echtgenoot, maar de gehuwde staat zou pas ingaan wanneer zij bij hem kwam wonen. Dat kon soms nog wel eens een tijdje duren ook al was het huwelijk door afspraak al geregeld. Jozef wachtte. En Maria op hem. En ergens tijdens dat wachten, dit afzien van elkaar, blijkt Maria zwanger. Niet zoals hij het zou willen. Maar Matteüs heeft oog voor het wankelmoedige, het moeilijke van geloven, en hij maakt van Jozef een geloofsgestalte. Hij laat Jozef overwegen zich in stilte van Maria te laten scheiden. Als hij het huwelijk rechtelijk zou laten ontbinden, zou er schande over Maria komen; haar leven zou zijn geruïneerd. Er zijn auteurs die hieruit opmaken dat Matteüs Jozef beschouwt als een tzaddik, een rechtvaardige. Iemand voor wie de wet gehoorzamen een vreugde is die van binnenuit komt.
Deze rechtvaardige Jozef, die de wet niet naar de letter gehoorzaamt, maar naar de geest van liefde vervult, door in stilte van haar te willen scheiden (en zo Maria ellende en reputatieschade te besparen), krijgt een droom, waarin hem door een engel wordt aangezegd Maria te aanvaarden,

18 december 2022. Bruno Wilderbeek ocso

met kind en al, want ‘dat kind is van de Heilige Geest’. Jozef is heel bedroefd over Maria's onbegrijpelijke zwangerschap. De engel helpt hem bij het oplossen van zijn ernstige dilemma: "Wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen: het kind in haar schoot is van de heilige Geest. Zij zal een zoon ter wereld brengen, die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden" (Mt. 1, 20-21). Zijn antwoord was onmiddellijk: Ontwaakt uit de slaap, deed Jozef zoals de engel hem bevolen had (Mt. 1,24). In zijn geloof in de innerlijke stem die hem inzicht gaf, overwon hij zijn drama en redde Maria.

In het laatste boek van Willen Jan Otten las ik over een gedicht van W.H.Auden, De beproeving van Sint Jozef. Daarin vraagt Jozef aan de engel, die hier Gabriël heet, om zekerheid: hoe kan ik weten dat u het beste met mij voor hebt?
Kennelijk wil Auden, in lijn met Mattheüs, vertellen dat ook een rechtvaardige de godstwijfel niet wordt bespaard. Misschien wil hij zelfs zeggen dat geloof vertwijfeling veronderstelt.
Gabriël antwoord hoe dan ook, dat Jozef niet kan weten of God rechtvaardig is. Maar Jozef houdt vol:
Ik vraag u, geef één / Sluitend elegant bewijs / Dat wat mijn lief heeft aangericht / Geschied is door uw wil / En dat uw willen Liefde is
. Gabriël blijft onverbiddelijk, en maakt Jozef en de lezer duidelijk dat geloven iets is wat zonder bewijs gaat; het begint met dat je niet weet, en toch hebt te aanvaarden.
Nee, geloven moet jij: / Zwijg nu maar, en houd je stil.
‘Houd je stil’, zegt de engel Jozef aan. Je kunt je er van bewust worden dat woorden hun geheim verliezen wanneer een stilte wordt verbroken. Woorden zijn dan ontoereikend want de waarheid die Jozef met zich meedraagt laat zich niet zo gemakkelijk vertalen. Het liefst zou je dan willen zwijgen. Ik denk dat Jozef daarom wellicht in zekere zin een zwijgzame man is geweest. Belangeloosheid, onbaatzuchtigheid, geloof, het zijn deze drie kenmerken die het gedrag van Jozef bepalen en ze komen van binnenuit. Ten diepste kun je aan dit soort daden misschien wel helemaal geen woorden geven. Ze zijn gratuit en wanneer je er hakkelend toch iets over probeert te zeggen kom je vaak niet verder dan ze te duiden als de vrucht van de genade, hoe ingewikkeld dat woord dan weer zijn kan. Belangeloosheid, onbaatzuchtigheid, begrippen die zich nauwelijks laten omvormen tot een objectieve waarheid, in algemene zin toepasbaar. Want gaan de wezenskenmerken van die daden dan juist niet verloren? Al gauw wordt het een soort taal die de kenmerken van moralisme in zich verbergt en die daarmee afleidt van waar het uiteindelijk om gaat! Praat niet over barmhartigheid maar doe barmhartigheid! Is Jozef wellicht daarom een zwijgzame, iemand die de stilte voor zich laat spreken? Hij geloofde in de innerlijke stem die hem inzicht gaf. Naar mijn daden word Ik genoemd. Jozef voegt als een rechtvaardige, als een tzaddik, de daad bij het woord. Daarmee wordt hij een betrouwbare vertegenwoordiger van wat onbaatzuchtigheid en geloof vermag in ons tastend en zoekend bestaan. Zowel Jozef als Maria verstaan de tekenen van Godswege. Zij verstaan die tekenen allereerst en voornamelijk als een opdracht.
Beiden worden tot in hun ziel geraakt. Hierdoor kan zich in hen en door hen en tussen hen het wonder van de menswording voltrekken. Het geheim van Gods aanwezigheid voltrekt zich in hun persoonlijk leven en in hun samenleven. In hun verhouding vloeien menselijke en goddelijke liefde in elkaar over vanuit één en dezelfde bron, in één en dezelfde beweging. Hun liefde voor God en hun liefde voor elkaar zijn één grote liefde. Dat is ingaan op Gods opdracht, dat is Gods wil doen, dat is liefde voor gerechtigheid.Naar boven

Nieuwjaar: Numeri 6,22-27; Lukas 2,16-21

Wij staan aan het begin van een nieuw jaar. Wellicht stond u de afgelopen dagen stil bij het jaar dat voorbij is. Mooie momenten maar ook momenten van zorg, van angst. En nu vragen we ons af wat het nieuwe jaar ons gaat brengen. Zowel in ons persoonlijk leven als ook in de wereld om ons heen. Hoe lang gaat de oorlog in Oekraïne nog door? Zijn we positief gestemd of verwachten we tegenslag? Zijn we pessimistisch of hoopvol? En dan horen we vandaag: Toen er acht dagen voorbij waren kreeg het kind van de kribbe een naam: Jezus. Het kerstverhaal, de menswording van de Eeuwige gaat gewoon door.

Een naam krijgen. Allen hebben we een naam, en bijna iedereen weet waar hij of zij haar naam aan te danken heeft. Was het de naam van je moeder of grootmoeder, van je peetoom of een goede vriend van je vader, of was het een naam verbonden aan het dorp of de parochie. En natuurlijk krijgen mensen ook een naam omdat de ouders het een mooie naam vonden. Een naam geven is voor veel jonge ouders een bijzonder moment. En we noemen hem/ haar…. En op hun beurt is het voor veel grootouders een vreugde dat ze vernoemd worden. Openlijk of verborgen geven ouders in de naam hun kinderen een boodschap mee op hun levensreis. Naam geven , naam krijgen heeft een soort van opdracht in zich. Je tekent , signeert als het ware een richting, een opdracht . Je zou het ook als een vorm van zegenen kunnen zien. Zegenen, benedicere zeggen we in het latijn, letterlijk het goede zeggen over iemand. Het is dat zinnetje uit het scheppingsverhaal: “en God zag dat het goed was”. Vanuit deze gedachte mogen we ook luisteren naar de lezing van vandaag: “Na acht dagen kreeg hij de naam Jezus, wat betekent: Jahweh is redding”. Met andere woorden: ‘Hij die is’ brengt redding . Met deze naam wordt het kind van Jozef en Maria op een spoor gezet, hij wordt, hij is een richtingwijzer voor het leven. Een man van liefde, een rechtvaardige. Een mens naar Gods hart.
Naam geven , zegenen, wie zegent geeft iets mee. De profeet Jesaja zegt over zegen:” Zolang er nog sap in de druiven zit doe ze niet weg, want er zit zegen in ( Jes. 65,8)”. Het is een mooi beeld van de kracht die zegen in

1-1-2023, Jos Oostrik

zich draagt. Zegen is vitaliteit, een levenskracht die je op weg doet gaan. Zegen stroomt, het is als het water van de rivier, als de vroege voorjaarsregen, zegen vloeit, beweegt. Het is het sap van het leven, laat het stromen. In deze zin is zegenen een uitnodiging om te worden wat je ten diepste bent, en waar dat gebeurt ben je een zegen voor je naaste, voor de mensen om je heen.

We hoorden uit het boek Numeri: “ als je zegent doe het als volgt: Moge de Heer u zegenen en beschermen, Moge hij het licht van zijn gelaat over u laten schijnen en Moge hij zijn gelaat naar u toewenden en Vrede schenken.

Het is de zegengroet van de Eeuwige. Tot tweemaal toe is er in deze zegen sprake van het gezicht, het gelaat dat schijnt en zich toewendt naar ons. Een uitnodiging om op onze beurt te stralen en ons naar elkaar toe te wenden. Dit hoeft niet altijd in grootse gebaren van Excuses maken, van kersttoespraken, van Urbi en Orbi, juist op de kleine momenten gebeurt het, een kus bij het afscheid, een omhelzing bij aankomst. Het zijn de kleine intieme momenten die het leven de moeite waard maken. Het is dit richten van gelaat naar gelaat dat toekomst, zin geeft, richting aan het leven. Van aangezicht tot aangezicht. het is elkaar zien staan, oog hebben voor elkaar. Deze vorm van elkaar beamen kan ook een opstap zijn naar een wereld van vrede, van leven in balans. En als het leven tegen zit mogen we verzuchten: Hoe is dit in Godsnaam mogelijk?. En bidden met de psalm: Hoe is uw Naam waar zijt gij te vinden geef ons vandaag een teken van liefde.

We staan aan het begin van een nieuw jaar en wensen elkaar alle goeds. Veel heil en zegen, een zalig nieuw jaar. Ik wens ons gezamenlijk toe dat we voor elkaar een zegen mogen zijn, dat we voor elkaar een hulp mogen zijn die bij ons past en dat het een naam mag hebben wat we doen, een gezicht, dat het de moeite waard mag zijn.
Ontvang dan voor heel je leven de zegen van Gods Huis (ps128) Naar boven

Epifanie, Openbaring des Heren, Driekoningen:
Matteüs 2,1-12

We staan vandaag op een kantelpunt in het grote verhaal. We hebben de advent achter de rug, we hebben uitgezien en verlangd, we hebben Kerstmis gevierd, het licht aangestoken en midden in de winternacht ging de hemel open. Nu is het dag. Het is Driekoningen, en met dit hoogfeest wordt de kersttijd beëindigd. Jezus wordt ons geopenbaard, getoond aan de wereld, voor het eerst.

Vroeger bij ons thuis mochten dan de beeldjes van de koningen nog even bij het kribje staan, nadat ze wekenlang elke dag een stukje dichterbij waren gezet, maar daarna was het klaar. Dan werd alles opgeruimd en begon het gewone leven weer. Ik vond dat altijd een beetje zielig voor de koningen. Driekoningen had iets kaals voor mij. Maar eigenlijk is dat precies wat er vandaag gebeurt: we gaan het kale leven in. Driekoningen brengt ons bij het punt waarop we zelf moeten gaan meedoen in het verhaal. Van toeschouwers worden we deelnemers.

Gelukkig zijn er allerlei momenten in het verhaal die ons daarbij helpen, waarbij we ons kunnen afvragen: wat zou ik gedaan hebben?

Om te beginnen is er die ster. Een teken aan de hemel. Het is niet de vraag of er in uw leven wel eens een ster verschenen is waar u achteraan gegaan bent; de vraag is: wat doet u als u een teken krijgt. De koningen in elk geval, die gingen op pad. En dat is bijzonder. Het waren mannen van aanzien, je zou zeggen dat ze wel wat beters te doen hadden dan naar een baby in een stal gaan kijken. Maar ze gaan.

Herodes, zegt: ‘Oh interessant, als je dat kind gevonden hebt, laat het me weten, dan kan ik er ook naar toe.’ Het grote verschil tussen de koningen en Herodes wordt hier al duidelijk. De koningen krijgen een teken en gaan zelf op pad. Je kunt niet zeggen tegen een ander: ‘Ga maar kijken waar je het geheim kunt vinden en kom het mij dan vertellen’. Zo werkt het niet, je moet zelf iets doen.

De koningen trekken verder, komen bij de stal uit, zien de familie, zien dat kind en vallen op hun knieën - het volgende symbool. Koningen knielen niet, normaalgesproken. Voor koningen wordt geknield. Maar deze mannen knielen voor die baby, ‘werpen zich ter aarde’ staat er in sommige vertalingen. Dat symboliseert de houding die wij mogen aannemen tov dit heilige kind. Onszelf klein maken, weten dat we klein zijn, dat Hij de koning is. Zo klopt het dan toch weer, want er wordt dus wel geknield voor een koning. Een heel klein, bloot koninkje.

En meteen zijn we bij het volgende symbool, nl: de wijzenhebben geschenken meegenomen. Over die geschenken is van alles geschreven, over de betekenis ervan, goud, wierook en mirre. Maar een ding is helder; het zijn kostbare, dure geschenken, maar het gaat niet om dingen met eeuwigheidswaarde, het gaat niet om geloof hoop en liefde, het zijn aardse geschenken. Weliswaar met een symbolische betekenis, maar toch, van de wereld. De innerlijke beweging hierbij is: alles wat aards is, wat wereld is, dat moet je loslaten om de Heer te kunnen zien, je alles weggeven wat 

8 januari 2023, Maria van Mierlo

je hebt. Ook u in uw leven heeft dingen achter te laten en los te laten, als u werkelijk aan de voeten van de Heer wilt belanden. Wat in uw leven ‘van de wereld’ is, dat zijn: uw opvattingen, uw meningen, uw standpunten, uw gelijk en uw ongelijk. Uw angst. Uw beven. Uw trots, uw bescheidenheid. Dat zijn ahw de wereldse heersers van het leven. Alles waar een mens zich mee kan tooien in een mensenleven, het is per definitie: menselijk. En dus niet goddelijk. En al die dingen mag u hier, op dit moment in het verhaal, loslaten. En zelf blijft u dan achter en het enige wat u dan nog heeft is het naakte, weerloze Godgegeven leven.

En dan komt het laatste symbool. De koningen moeten weer naar huis. Ze moeten de avond van tevoren hun reis voorbereid hebben, misschien hebben ze nog eens naar de sterren gekeken, water in zakken gedaan, en ‘O ja’ gezegd, ‘we moeten ook nog naar Herodes.’ En dan krijgen ze ’s nachts een droom, waarin ze gewaarschuwd worden om niet naar Herodes terug te gaan. En opnieuw luisteren ze.

Ze laten Herodes links liggen, dwz: ze leggen hun oude leven af. Ze luisteren niet langer naar de heersers van hun oude leven, niet meer naar de wereld, ze beginnen aan iets nieuws. Ze zijn geraakt door dit kind en gaan iets anders doen. Ze nemen een andere weg naar huis. Hun leven krijgt een andere, nieuwe wending nu ze zo geraakt zijn door dit kind.

En hier zijn we bij dat kantelpunt gekomen waar ik het aan het begin over had, het moment waarin het kerstverhaal omkeert naar een verhaal van u en van mij. Want dat baby’tje, heel schattig, en die beeldjes bij de kerststal die elke dag een stukje dichterbij mochten, heel schattig, maar wat ga je ermee doen nadát het Driekoningen is geweest? Dát is de vraag. We kijken hier niet langer naar een verhaal, we worden uitgenodigd om er midden in te gaan staan, om neer te vallen voor dat kind, alles los te laten en een nieuw leven te beginnen. Om dat kind en alles waar het voor staat, werkelijkheid te laten worden in ons leven. Met alle risico’s van dien.

Want het kan niet anders, of uw leven verandert als u zich tot in uw wezen laat raken door dat kind. En u bént geraakt, want anders zat u hier niet. We hebben allemaal jaren de tijd gehad om weg te lopen uit de kerk, maar we zitten er nog. Maar leven met dat kind lokt ons ook vérder, voorbij het ‘naar de kerk gaan’, het lokt ons een totaal nieuw leven in. Als er in uw leven verder niets verandert, is er nog geen echte aanraking en beweegt er niets, zoals het water roerloos blijft totdat er op zijn minst een veer op landt, die kringen maakt, steeds wijder. We nemen de kracht van het goddelijk licht, het goddelijk leven en de goddelijke liefde pas waar als ze ophouden een idee te zijn, maar als ze persoonlijke ervaring worden.

Het vraagt zachtheid en de ogen van een kind om op die manier te kunnen leven. Daar mogen we om vragen, en dat zullen we ook doen, straks in het slotlied: ‘Wek mijn zachtheid weer, geef mij terug de ogen van een kind, dat ik zie wat is, en mij toevertrouw, en het licht niet haat.’

Die zachtheid wens ik u toe, en uw eigen nieuwe weg met het koningskind, want dat is de weg van het ware leven. Amen Naar boven

Doop van de Heer: Jesaja 42, 1-7 Matteüs 3, 13-17

Zoals we na Pasen de tijd tot Pinksteren nodig hebben om de gebeurtenissen rondom Jezus te bevatten, zo nemen wij ook na Kerstmis de tijd om deze bijzondere geboorte tot ons te laten doordringen. In ons leesrooster hier hebben wij de drie Verschijningszondagen: vorige week het bezoek van de drie Magiërs, vandaag de Doop van de Heer en volgende week maakt Jezus zich weer op een andere manier bekend aan de mensen. In de kerkelijke traditie speelt het Openbaringskarakter een grote rol. Jezus’ geboorte, de verering door de Wijzen, Jezus’ doopsel en zijn wonder tijdens de bruiloft van Kana worden gevierd als momenten van openbaring aan de wereld van wie Jezus werkelijk is en waarmee zijn zending wordt ingeluid.

De drie Evangelisten (Johannes even buiten beschouwing gelaten) vertellen ieder op een eigen wijze over de doop van Jezus. Bij Marcus wordt Jezus als het ware terloops gedoopt en krijgt de stem uit de hemel in de vorm van een duif meer nadruk. Lucas beschrijft Johannes de Doper zeer uitvoerig en hij laat Johannes zeggen: ik doop u met water, na mij komt iemand die krachtiger is dan ik. En in een enkele vers staat de mededeling: het gehele volk liet zich dopen, en zo ook Jezus. En eveneens speelt hier de duif een rol.

Vandaag horen wij het Evangelie van Matteüs: aanvankelijk is Johannes wat weigerachtig, ‘probeerde Hem tegen te houden’. Ik moet (eigenlijk) door U gedoopt worden. En Jezus zegt ‘Laat nu maar, want zo behoren wij de gerechtigheid volledig te vervullen’. Hier neemt Matteüs al een voorschot op het programma dat hij Jezus toedicht: GERECHTIGHEID.

En hiermee staat Jezus volop in de traditie van het Oude Testament. Jesaja vertelt er uitvoerig over. ‘Ziehier mijn dienstknecht, mijn uitverkorene. Werkelijk, hij zal recht brengen. Het boek Jesaja begint meteen al in het eerste hoofdstuk: ‘Houd op het kwade te doen, Ik gruwel van uw brandoffers, betracht gerechtigheid’. Het volk Israël wordt in alle toonaarden opgeroepen terug te keren van hun dwaalwegen en er wordt een Messias beloofd. Er wordt een geboorte aangekondigd van een vrede brengende vorst. We kennen de verhalen uit de Advent en Matteüs borduurt voort op de Messias die nu eindelijk die gerechtigheid zal brengen.

In de tijd van Jesaja, in de tijd van Jezus en ook vandaag de dag is gerechtigheid een groot goed maar tegelijkertijd zo omstreden. Wat is dat? Wie doet wie recht? Hoe verschaf je recht aan mensen – aan iedereen?
Misschien kent u het verhaal of de film van de Zwemzusjes. Twee jonge vrouwen, zusjes met zwemaspiraties, ontvluchten Syrië en na een barre tocht komen zij uiteindelijk in Duitsland aan waar de jongste zus Ysra in 2016 deel kan nemen aan de olympische zwemwedstrijden. Toen deze

15 januari 2023, Ineke van Cuijk OP

twee meisjes in 2015 met een bootje met vluchtelingen onderweg naar Lesbos, de pech hadden dat de motor uitviel, hebben zij, met z’n tweeën, de boot naar de wal gezwommen. De oudste Sarah Mardini keerde  later terug naar Lesbos om als vrijwilliger voor de ERCI, een organisatie die vluchtelingen ter zijde staat, te gaan werken.Zij (Sarah) staat nu, samen met andere vrijwilligers, waaronder de Nederlander Pieter Wittenberg, terecht voor mensensmokkel en spionage. Afgelopen vrijdag is de aanklacht omtrent spionage wegens procedurele fouten, ingetrokken. Ze worden nog wel verdacht van mensensmokkel. In een wirwar van juridisch getouwtrek worden mensen veroordeeld omdat zij ‘hulp bieden aan mensen in nood’. Hoe dient hier gerechtigheid te geschieden??

Via Jesaja spreekt de Eeuwige tot het volk: de dienaar van de Eeuwige zal recht brengen, het geknakte riet zal hij niet breken, hij vestigt het recht op aarde. En gelukkig hoeft geen enkele dienaar/dienares het alleen te doen want zo gaan de verzen verder: ‘Ik neem u bij de hand, Ik vorm u en bestem u tot een verbond met het volk, een licht voor alle mensen’.

Die boodschap neemt Jezus heel serieus – Hij loopt de Jordaan in, dompelt zich onder en komt als een mens met een duidelijke opdracht boven – een mens te zijn op aarde, is komen uit het water, opstaan en weten waartoe je bedoelt bent. Met deze stap bevestig Jezus dat Hij de uitverkoren Zoon is die zijn zending aanvaardt en de blijde boodschap zal verkondigen. En in het Evangelie wordt dit benadrukt door de stem uit de hemel ‘Dit is mijn geliefd Kind, in wie Ik vreugde vind’.

Opgevoed in de Joodse Thora kent Jezus als geen ander – zijn levensprogramma: Gods gerechtigheid vervullen. En dat betekent een goede verhouding tussen God en zijn volk, waartoe Jesaja iedere keer oproept, maar ook een goede verhouding van mens tot mens, van de mens tot zichzelf én van de mens tot de schepping. Gods gerechtigheid vervullen is je leven leiden naar de bedoeling van onze Schepper en je zo elke dag kunt af te vragen: ‘waartoe ben ik op aarde?’

Wij staan in dat Jordaandal, dichtbij of wat verder weg. Kijken op afstand of laten ons enthousiast mee nemen in dit verhaal. Jezus is hierin voor ons het kompas, Hij liet vooral zien dat het leven aan de leer vooraf gaat.

Dat wij zo kunnen handelen – ieder op eigen wijze met eigen talenten.
Wij worden opgeroepen ook Gods gerechtigheid te betrachten – in grote en kleine dingen – soms is dat heel duidelijk, soms heel diffuus en zijn de grenzen tussen recht en onrecht niet zo scherp te trekken. Maar laten wij mensen zijn op aarde, in onze eigen tijd, dat wij de Geest aanvaarden die naar het leven leidt. En bovenal dat wij de mensen niet verlaten die Gods woord zijn toegedaan om zo gerechtigheid te betrachten.
Naar boven

Bruiloft van Kana: Jesaja 62,1-5; Johannes 2,1-12

Het is een geliefd verhaal en dat is niét zo verwonderlijk, die bruiloft in Kana. Water wordt wijn: dat wil er wel in! Wijn bevordert de sfeer en verhoogt de stemming. Er is wijn die het mensenhart deugd doet weet ook de psalmist (ps.104, 15). Wijn tilt het leven boven een grauwe alledaagsheid uit, beurt op. Het verhaal heeft onmiskenbaar te maken met levenszin en levensvreugde. Het gaat om voluit leven! Wijn is daarvan het symbool. Het verhaal van de bruiloft te Kana leert ons echter meer. Wij lezen dit verhaal ieder jaar opnieuw als onderdeel van het drieluik, van de drievoudige manifestatie, van de openbaring van Jezus in onze werkelijkheid. Een wonderbaarlijke ster leidt de wijzen uit het Morgenland veilig naar Bethlehem. Jezus verklaart zich door zijn doopsel in de Jordaan solidair met het lot van ons mensen. En er is het wijnwonder in Kana waar hij zich als het ware bloot geeft aan zijn omgeving. Wie wat vertrouwd is met dat niet zo gemakkelijke evangelie van Johannes weet dat het verhaal van de bruiloft in Kana ook de betekenis heeft van een ouverture, waarin thema’s die later in het evangelie terugkomen al opklinken zoals de opmerking van Jezus dat zijn uur nog niet is gekomen.

Wat opvalt bij het lezen van dit verhaal echter is de wrevel van een kind jegens zijn misschien al te bezorgde moeder. Jezus lijkt zijn moeder botweg af te wijzen. ‘Vrouw is dat soms uw zaak?’. Wat is er gebeurd? Maria voelt zich verantwoordelijk wanneer zij ontdekt dat de wijn opraakt. Wellicht is zij verwant met de bruid en bruidegom, misschien een nabij familielid. Dan gaat zij op Jezus af: ‘De wijn is op!’ Het kan best zo zijn dat Jezus’ wrevel niet Maria betreft, maar dat hij zelf nog niet goed raad weet met zijn identiteit, met zijn kracht. ‘Val Mij niet lastig, vrouw! ‘Mijn uur is nog niet gekomen…’(Joh.2,4), zegt Jezus. Maar niet zelden kent een moeder haar kind beter dan het kind zichzelf kent. De ceremoniemeester is al door Maria ingefluisterd: ‘Doe maar wat hij u zeggen zal’. Een verrassende dialoog. Maria trekt Jezus met haar verwachtingen over de streep. Maar…het is een verwachting met een dubbele bodem. Want het is de evangelist Johannes die zijn evangelie, het verhaal van Jezus, heeft gecomponeerd. En in die compositie is dat zinnetjes ‘Mijn uur is nog niet gekomen’ belangrijk, misschien wel van beslissende betekenis.

In het evangelie van Johannes, zo lijkt het, ligt elk initiatief telkens bij Jezus. Niemand kan Hem vóór zijn, nooit, ook Maria niet. Zijn tijd, zijn uur bepaalt alles. Is Hij niet het Woord ‘door Wie alles geworden is van wat geworden is?’ (Joh. 1,3) zoals we lazen in de proloog van het evangelie op eerste Kerstdag? De correctie van Jezus op het initiatief van zijn moeder is indirect een openbaring van wie Hij is. Doorheen het evangelie sijpelt die voortdurende aanwijzing: voor Mij is de tijd nog niet gekomen (Joh. 7,6)…mijn tijd is nog niet aangebroken (Joh. 7,8; 7,30; 7,44; 8,20; 12,23). En dan schrijft Johannes: voordat het Pasen werd heeft Jezus wetende dat voor Hem de ure gekomen was om uit de wereld over te gaan naar de Vader, zijn liefde voor de zijnen in deze wereld uiting gegeven in een laatste daad (Joh. 13,1) de voetwassing. Aan het begin van de

22 januari 2023, Bruno Wilderbeek ocso

afscheidsrede, ‘sloeg Jezus zijn ogen op naar de hemel en sprak: Vader, het uur is gekomen.”(Joh. 17,1). Het is zover!

Toen Jezus wist dat zijn uur was gekomen gaf Hij zijn leerlingen een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe. De zes stenen kruiken van de bruiloft die bedoeld waren voor de reiniging, krijgen een nieuwe duiding in een wasbekken om de voeten te wassen. En het zijn nu niet de bedienden die in actie komen maar Jezus zelf wordt dienaar. Wat gebeurt er toch in dat uur in Kana? Het uur was nog niet gekomen. Maar Johannes kijkt al voorbij dat uur. Ziet hij het resultaat van dat uur al? Is het verrijzenisthema in dit verhaal van de bruiloft al aanwezig? Waarom begint hij anders zijn verhaal over Kana met te zeggen dat het de derde dag was? Kortom, zo lijkt het, een verhaal met dubbele bodems.

Wijn, het hoort bij een feest. Met water kun je moeilijk een feest vieren. Zeker niet met het water van Kana. Want dat water diende niet om je dorst te lessen maar diende voor de reiniging, om de handen te wassen voor en na de maaltijd. Waswater. Water ook voor stoffige voeten. Water dat om de voeten spoelt in een teil of waarin je wordt gewassen in de badkuip. Dat water wordt wijn.

Het veranderen van water in wijn is het eerste teken dat Jezus in zijn openbare leven doet. En Johannes wil met zijn evangelie mensen van zijn tijd duidelijk maken wat Jezus beweegt, wie Hij zijn wil. Het veranderen van water in wijn is een omvormingsverhaal. Johannes wil ons door dit eerste teken van Jezus laten zien dat in het optreden van Jezus met ons iets gebeuren kan. En dat omvormingsproces geschiedt op een bruiloft. Johannes maakt ons in het verhaal van Kana duidelijk dat God met ons in de menswording van zijn Zoon bruiloft viert, dat Hij zich daar onafscheidelijk met ons heeft verbonden en daardoor ons leven een nieuwe smaak heeft gegeven. Omvorming van mensen.

Kana is een oproep tot ons om een wonderlijke verandering te voltrekken. Door Jezus-mensen te worden. Volgelingen op zijn weg te worden. Door deel te nemen aan dat proces van omvorming: liefde te brengen waar haat heerst, vrede waar oorlog woedt, gerechtigheid waar onrecht de dienst uitmaakt, vreugde en hoop waar verdriet en angst de overhand dreigen te krijgen. Niet voortdurend water bij de wijn doen maar van water wijn maken. Wij mogen deel uit maken van dat wonder van Kana. De kruiken staan klaar. Met het waswater van onze menselijke zwakheid, onze onvolkomenheid. Van ons maar heel gewoon mens-zijn. Jezus miskent dat niet. Jezus komt ons mens-zijn niet afschaffen. Hij wil onze menselijkheid doordingen van zijn liefde. Hartverwarmend, zoals wijn het hart verwarmt. Waar kun je die omvorming beter opmerken dan wanneer, zoals op een bruiloft, mensen elkaar trouw beloven, mensen elkaar in trouw aanvaarden.
Naar boven